Soms komt in de voorbereidingen op Kerstmis en Pasen de vraag boven: welke herinnering, welke gebeurtenis is belangrijker? Voor de evangelist Lucas is er geen verschil. Nadrukkelijk gebruikt hij dezelfde termen in de beschrijving van beide gebeurtenissen. Hij maakt ons attent op de ontmoeting van de mens met Christus en op het Goddelijk Vandaag.
Geef ons vandaag ons brood
Carla Pols
Uit het Kerstverhaal
Er waren daar in de buurt herders, die in het veld overnachtten om de wacht te houden bij hun kudde. Opeens stond er een engel van de Heer bij hen en de heerlijkheid van de Heer omstraalde hen. Ze schrokken hevig. Maar de engel zei: “Schrik niet, want ik heb een goede boodschap voor u, een grote vreugde voor het hele volk. Vandaag is in de stad van David uw redder geboren; Hij is Christus, de Heer.”
Uit het lijdensverhaal
Een van de misdadigers die bij Jezus hingen, zei smalend tegen Hem: “Ben jij de Christus? Red dan jezelf en ons erbij!” Maar de ander wees hem terecht: “Heb zelfs jij geen ontzag voor God, nu jij ook deze straf ondergaat? In ons geval is dat terecht, want wij krijgen ons verdiende loon. Maar, Hij heeft niets verkeerds gedaan.”
Daarop zei hij: “Jezus, vergeet mij niet wanneer U in uw koninkrijk komt.”
Hij zei tegen hem: “Ik beloof je, vandaag zul je bij Mij zijn in het paradijs.”
Uit de oorspronkelijke tekst van Lucas
Lucas 2, 11 ὅτι ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτὴρ ὅς ἐστιν χριστὸς κύριο
Lucas 23, 43 ἀμήν σοι λέγω, σήμερον μετ’ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ.
Χριστὸς Christus
Heel nadrukkelijk gebruikt Lucas in beide teksten het woord 'Christus'. Meerdere Bijbelvertalingen vertalen 'Christus' terug naar de joodse oorsprong in 'Messias'. Zij doen daarmee christenen tekort. Gelukkig zijn er ook vertalingen die 'Christus' in de tekst laten staan.
ἀμήν Amen
Vaak vertaald met 'amen'. Plechtige afsluiting van een Bijbeltekst of bij een instemming met een offer. Aan het eind van een gebed of geloofsregel ook als 'Dat het zo mag zijn'. In het begin van teksten ook vertaald met 'waarlijk', 'voorwaar' of 'werkelijk'. In het Oude Testament gebruikt bij feesten, vloeken, bezweringen en wensen. In Openbaring 3, 14 staat 'Amen' gelijk aan 'de Heer'.
In het lijdensverhaal wordt het zelden vertaald met het gelijknamige 'Amen'. Vaak gebruikt men het minder zware 'beloven' of 'verzekeren'.
παράδεισος Paradijs
Tuin van God, het beeld van de nieuwe schepping. Binnen het jodendom betekent het paradijs de plaats waar de ziel van de dode naartoe gaat en waar die terugkomt bij God, de oorsprong van al het leven. 'Paradijs' wordt verbonden met eeuwigheid, een levensfase waar tijd geen wiskundige waarde meer heeft.
σήμερον Vandaag of heden
Het wordt wisselend vertaald met ‘vandaag’, ‘deze dag’ , ‘de dag’,‘heden’,‘deze nacht’.
Taalkundig is het een samengesteld woord, bestaande uit een lidwoord en een zelfstandig naamwoord. Vergelijk het Nederlandse 'vandaag', dat is ‘van deze’ plus ‘dag’. Steeds zijn er meerdere betekenissen: dag, heden, vandaag, op zekere dag, eerst, nu, overdag, dag en nacht. Maar ook: een tijd, tijdsduur, levensdagen, de dagen van.
De eerste keer dat Lucas ‘vandaag’ gebruikt in het evangelie is in het geboorteverhaal van Jezus. Een engel spreekt het woord uit. Dat woord is direct verbonden met Christus. In het lijdensverhaal gebruikt Lucas ‘vandaag’ voor het laatst in zijn evangelie. Daar wordt 'vandaag' voorafgegaan door de opmerking van een medegekruisigde: “Hij heeft niets verkeerds gedaan.”
Die misdadiger, de minste mens van allemaal, de door medemensen veroordeelde ontmoet in zijn sterfuur in de stervende mens Jezus de eeuwig levende Christus. Het contrast tussen engel en misdadiger kan niet groter zijn.
Dubbel gebruikte woorden zijn in de Bijbelse traditie een literaire constructie, waarmee alles wat ertussen staat wordt ingesloten. Werkelijk schitterend door Lucas weergegeven en jammer dat er zo weinig aandacht voor is. Lucas blijft hier trouw aan zijn boodschap dat de Heer oog en oor heeft voor de marginalen. Dat is hoopvol voor ieder mens.
Goddelijk Vandaag
Met 'Christus', 'amen' en 'paradijs' wordt met het bijwoord van tijd ‘vandaag’ in beide teksten 'het Goddelijk vandaag' bedoeld, een levensfase waarin andere wetten gelden dan die van de aardse tijd met uren, minuten en miniseconden. Daar waar duizend jaar een seconde zijn, het Goddelijk vandaag, daar kun je nooit te vroeg of te laat komen, je bent er altijd welkom. Het scheppingsverhaal lezen vanuit het Goddelijk vandaag geeft een enorme meerwaarde aan het boek Genesis van minstens 11,7 miljard jaar.
Met de geboorte van de mens Jezus wordt de eeuwige Christus en het Goddelijk vandaag voor de mensheid ontsloten. Dat is een blijde boodschap die een feest waardig is.
Omer Calle
Zalig Kerstmis